Polonez – tradycyjny taniec polski – został wpisany na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości. Ogłoszenie wpisu odbyło się podczas 18. sesji Komitetu Międzyrządowego ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa w Kasane w Botswanie. Polonez jest szóstą polską tradycją wpisaną na listę UNESCO. W poprzednich latach wpisem wyróżnione zostały: szopkarstwo krakowskie (2018 r.), kultura bartnicza (2020), sokolnictwo (2021 r.), tradycja dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała (2021 r.) i flisactwo (2022 r.).
Wpis poloneza na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO to wielki dzień dla polskiej kultury i tradycji – nasz narodowy sukces. Polonez to kod genetyczny, kod kulturowy naszego narodu – jeden z najstarszych polskich tańców narodowych, który funkcjonuje do dzisiaj. Nie ma balu studniówkowego, który nie rozpoczyna się od poloneza. Jest to taniec znany każdemu Polakowi, a teraz usłyszy o nim cały świat. Gratuluję i dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do szczęśliwego finału tej procedury i wpisania poloneza na listę UNESCO – powiedziała minister kultury i dziedzictwa narodowego Dominika Chorosińska.
Tradycja tańczenia poloneza
Polonez jest szeroko obecny w polskiej kulturze, a świadomość jego znaczenia jest powszechna. Tradycja tańczenia poloneza sięga XVI wieku – pod nazwą chodzony, zaś pod nazwą polonez od wieku XVIII. Jest jednym z pięciu tradycyjnych tańców polskich. Tańczenie poloneza ma wymiar symboliczny, w szczególności jako tańca otwartego, egalitarnego i łączącego uczestników ponad podziałami.
Współcześnie, zwyczaj tańczenia poloneza nierozerwalnie łączy się z ważnymi wydarzeniami w życiu jednostek, rodzin i całych społeczności. Tradycją praktykowaną w niemal każdym polskim liceum jest studniówka, którą otwiera polonez tańczony uroczyście przez wszystkich uczniów. Uczniowie pod okiem nauczycieli przygotowują się do balu przez wiele miesięcy, a w przygotowania zaangażowana jest cała szkolna społeczność. Polonez jest też częstym elementem wesel, obchodów świąt i uroczystości lokalnych. Ze względu na swoją popularność, tańczony jest także spontanicznie przez nieformalne grupy w związku z obchodami świąt narodowych. Poloneza tańczą również zespoły taneczne, zarówno amatorskie jak i profesjonalne. Polonez to żywa tradycja praktykowana powszechnie w całej Polsce, zarówno na wsiach, w małych miejscowościach, jak i w dużych ośrodkach miejskich.
Towarzyszące polonezowi wartości, takie jak równość i współpraca, stanowią o jego łączącym ponad podziałami charakterze, który często ma walor integracyjny. Z tego względu polonez tańczony jest we wszystkich regionach, także tam gdzie występują liczne skupiska mniejszości etnicznych czy narodowych. Taniec praktykowany jest także przez jednostki, rodziny i społeczności mieszkające poza granicami kraju. Polska diaspora rozsiana jest po całym świecie i jest bardzo różnorodna. Polonez jest często elementem przekazywanym z pokolenia na pokolenie w rodzinach polskich mieszkających za granicą, jak i we wspólnotach o polskich korzeniach. Ze względu na to, że polonez jest tańcem otwartym i dostępnym dla każdej zainteresowanej osoby, tańczą go także osoby, które biorą udział w ważnych wydarzeniach w życiu osób, dla których polonez jest częścią tożsamości kulturowej.
Opis tańca
Polonez to taniec grupowy o podniosłym, a jednocześnie radosnym charakterze. Grupa tańcząca poloneza może liczyć od kilku do nawet kilkuset członków. Uczestnicy tańczą w parach, które jedna za drugą maszerują w rytmie tworząc korowód. Pierwsza para, która prowadzi poloneza, jest odpowiedzialna za kierowanie korowodem. W trakcie tańca pary wykonują różne figury, na przykład poprzez podniesienie rąk do gór tworzą mosty, pod którymi przechodzą inni uczestnicy, łączą się w czwórki czy ósemki, przeprowadzają partnerkę na drugą stronę czy zmieniają kierunek marszu. W tańcu można uczestniczyć bez pomyłki naśladując inne pary. Układ figur nie jest narzucony z góry, może być przygotowany lub improwizowany. Niektóre elementy, takie jak koło i wąż polonezowy, mają wyraźną symbolikę odnoszącą się do wartości równości, jedności i harmonii.
