Na obszarze gminy Orły w powiecie przemyskim archeolodzy prowadzą prace wykopaliskowe od 27 lutego 2024 r. W Hnatkowicach natrafili na pozostałości intensywnego osadnictwa sprzed około 5,5 tys. lat. Na obszarze niespełna 1 ara archeolodzy zidentyfikowali grubą warstwę akumulacyjną, w której zalegało m.in. ponad 4 tys. fragmentów naczyń, kilkaset wyrobów krzemiennych, przedmiotów związanych z tkactwem, a nawet fragment glinianej łyżki.
Bardzo dobre wyniki tegorocznych badań wykopaliskowych w Hnatkowicach to kolejny efekt naszych systematycznych działań realizowanych od wielu lat w tej części województwa podkarpackiego. Dzięki m.in. dwóm projektom badawczych, MKiDN, a następnie NCN udało nam się stworzyć rozbudowaną (a obecnie stale aktualizowaną) bazę danych osadnictwa eneolitycznej kultury pucharów lejkowatych we wschodniej części Wysoczyzny Kańczuckiej (Podgórza Rzeszowskiego). Badania w Hnatkowicach były zatem starannie przemyślane, poprzedzone wkopem sondażowym, prospekcję geofizyczną i analizą map satelitarnych. Wyniki naszych prac pokazują, jak ważne jest dobre rozpoznanie terenu i właściwe planowanie badań – powiedział dr Dariusz Król, kierownik zespołu badawczego.
Wśród odkrytych zabytków znajduje się wyjątkowo duża grupa zdobionych fragmentów naczyń, które według rzeszowskiego badacza mogą być nośnikami ważnych informacji chronologicznych i społeczno-kulturowych. Cennymi znaleziskami są również zabytki łączone z kulturą Cucuteni-Trypole, jedną z najlepiej wówczas rozwiniętych eneolitycznych cywilizacji europejskich, zajmującą tereny dzisiejszej Ukrainy, Mołdawii i Rumunii.
Materiały zabytkowe, które pozyskaliśmy w Hnatkowicach są nader ciekawe i stanowią dużą wartość dla dyskusji na temat kształtowania się osadnictwa „podkarpackich” populacji eneolitycznych w poł. IV tys. przed Chr. To osadnictwo, zwłaszcza w rejonie Rady i Łęgu Rokietnickiego, czyli zachodnich dopływów Sanu, prezentuje się intrygująco. Jeszcze kilkanaście lat temu trudno było sobie wyobrazić, że na terenie obecnego województwa podkarpackiego natrafimy na strefy tak silnie skolonizowane przez populacje „pucharowe” – dodaje dr Dariusz Król.
Badania w Hnatkowicach prowadzone są bardzo precyzyjnie. Badaczy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego interesują nie tylko czytelne makroskopowo ślady osadnictwa prehistorycznego, ale również informacje z zakresu tzw. mikroarcheologii. Podczas badań pobrano kilkaset prób do różnego rodzaju specjalistycznych analiz laboratoryjnych.
Właściwa archeologia nie istnieje bez kooperacji z naukami przyrodniczymi. Pobraliśmy liczne próby materii organicznej po to, aby uzyskać jak najwięcej informacji na temat kontekstów przyrodniczych i gospodarczych, w jakich funkcjonowała prehistoryczna społeczność „hnatkowicka”. Osadnicza warstwa akumulacyjna oprócz tego, że zawiera ogromną ilość przedmiotów wykonanych ludzką ręką, może być nasycona licznymi ekofatkami, szczątkami roślinnymi i zwierzęcymi zdeponowanymi w trakcie codziennej. Takie źródła są nieocenione – mówi dr Dariusz Król.
Badania w Hnatkowicach potrwają jeszcze kilka dni. Oprócz kierownika zespołu badawczego biorą w nich udział dr Michał Głowacz i mgr Marcin Szpila. Prace wykopaliskowe od początku cieszą się bardzo dużym zainteresowaniem wśród studentów rzeszowskiej archeologii, którzy w chwilach wolnych od zajęć uczelnianych bez zastanowienia służą swoją pomocą zyskując przy tym ważne doświadczenie terenowe. Wykopaliska w Hnatkowicach stanowią pierwszy akord tegorocznych działań terenowych planowanych przez naukowców z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego na terenie gminy Orły i Radymno. W sierpniu zespół dr. Dariusza Króla zamierza powrócić do badań wielokulturowego stanowiska w Orłach, gdzie w ub. roku odkryto m.in. grób kultury ceramiki sznurowej z III tys. przed naszą erą, natomiast we wrześniu swoją uwagę skoncentruje na jednej z największych osad kultury pucharów lejkowatych na Podkarpaciu w Skołoszowie.
