W 1665 roku Andrzej Maksymilian Fredro założył osadę Kalwaria Pacławska, w której postanowił wybudować klasztor, do którego sprowadził franciszkanów. Fundacja kalwarii przez Fredrę miała przede wszystkim podłoże religijne, gdyż celem jej było upowszechnianie kultu Męki Pańskiej. Topografia Kalwarii Pacławskiej ma duże podobieństwo do krajobrazu Jerozolimy. Od strony wschodniej rozciąga się pasmo gór o nazwie Ubocz. Na północy występuje pasmo gór zwane Górą Oliwną i Kopystańką. Od strony zachodniej położone są wyższe partie gór, zaś na południu widoczne są Karpaty. Kalwaryjski klasztor ulokowany jest na szczycie góry o wysokości 465 m n.p.m.
Dwa duże wzniesienia przecięte są doliną, która ma obrazować Dolinę Jozafata. Płynie w niej rzeka Wiar, będąca odwzorowaniem biblijnej rzeki Cedron. Na powierzchniach tych gór, gdzie jedna ma przedstawiać Golgotę, a druga Górę Oliwną, postawione zostały kaplice. Długość drogi krzyżowej w Kalwarii wynosi około 1662 m.
Dzisiejszy kościół pochodzi z fundacji Szczepana Józefa Dwernickiego, budowany w latach 1770-1775. Dwernicki osiadłszy w Kalwarii Pacławskiej przed 1770 rokiem zaangażował się w budowę nowego kościoła i około 20 kaplic, ofiarowując znaczne sumy pieniężne. Do dziś uważa się go za największego darczyńcę klasztoru. Za zasługi przy budowie i odbudowie uznaje się Dwernickiego za drugiego fundatora Kalwarii Pacławskiej. Został pochowany w jej podziemiach.
Odbudowany kościół został uroczyście konsekrowany przez biskupa obrządku ormiańskiego z Kamieńca Podolskiego, Jakuba Waleriana Tumanowicza, dnia 29 września 1776 r. Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego w swojej zasadniczej sylwetce nie ulegał zmianom od czasów ufundowania przez Dwernickiego. Pewne modernizacje przeprowadzone były w XIX i XX wieku, których przyczyną były m.in. pożary w latach 1855 i 1862. Zniszczeniu uległ klasztor, obiekty gospodarcze i zewnętrzne elementy architektoniczne kościoła. W trakcie tych dwóch tragicznych klęsk żywiołowych uszkodzeniu nie uległo wnętrze. Zjawiskom tym przypisano cudowną opiekę Matki Bożej.
Cudowny Obraz Matki Bożej Słuchającej
W XVII w. słynący łaskami obraz Matki Bożej swoją cześć odbierał we franciszkańskim kościele w Kamieńcu Podolskim. Przed obrazem modlili się między innymi hetmani Stanisław Żółkiewski, Stefan Czarniecki, Książę Jarema Wiśniowiecki, Król Jan Kazimierz, Król Jan III Sobieski. Kiedy w roku 1672 Turcy zdobyli twierdzę kamieniecką, w kościele Franciszkanów urządzili stajnie, wyrzucając wszelkie przedmioty kultu religijnego. Obraz Matki Bożej, na rozkaz tureckiego komendanta, wrzucono do rzeki Smotrycz.
Źródła historyczne nie podają wielu informacji o losach obrazu, wiadomo jednak, że franciszkanie kamienieccy chcieli odzyskać obraz. W zabiegach tych nie byli osamotnieni, z żądaniem zwrotu obrazu wystąpił także biskup kamieniecki, komisarze twierdzy i sami mieszkańcy. Kategorycznie jednak sprzeciwił się temu syn fundatora Kalwarii Stanisław Fredro. Całą sprawę skierowano do kapituły prowincjalnej, która odbywała się w Kamieńcu w 1717 r.
Kapituła poleciła, aby komisarze zwrócili się do Stanisława Fredry z prośbą o zwrot obrazu. Wizerunek pozostał jednak w Kalwarii, ponieważ syn fundatora twierdził, że jego ojciec, Andrzej Maksymilian Fredro, wykupił obraz od Turków i przeznaczył do kościoła w Kalwarii, gdzie sława obrazu jeszcze wzrosła na skutek cudów doznanych przed wizerunkiem Matki Bożej.
W 1685 r. zanotowano pierwszy cud przez wstawiennictwo Matki Bożej – uratowanie kościoła od pożaru. W XVIII w. zauważono rozwój kultu Matki Bożej Kalwaryjskiej, w tym czasie zanotowano w księgach ponad 50 cudów. W XIX w. kolejne cuda w Kalwarii: uleczenie nieznanej osoby z Sanoka, uratowanie robotników pracujących przy świątyni, ocalenie tonącej Żydówki w wodach Wiaru. W roku 1867 malarz, Jan Bieszczad namalował na tablicy niektóre ważniejsze cuda uzyskane przez wstawiennictwo Matki Bożej.
Dnia 22 maja 1882 r. Kapituła Watykańska wydała akt koronacyjny zatwierdzony przez papieża Leona XIII, dzięki czemu 15 sierpnia 1882 r. odbyła się koronacja łaskami słynącego Obrazu Matki Bożej Kalwaryjskiej koronami papieskimi przez bpa Łukasza Ostoję Soleckiego, same zaś korony ufundował hrabia Józef Tyszkowski.
W 1932 r, w 50 rocznicę koronacji obrazu Matki Bożej Kalwaryjskiej, nałożono na obraz srebrną, dekorowaną złotymi motywami roślinnymi sukienkę.
W 1939 r. obraz wywieziono do klasztoru w Czyszkach pod Lwowem, po dwóch latach przewieziono go do klasztorów w Jaśle i Krakowie, gdzie został zamurowany w fundamentach kościoła. Zaraz po wojnie, w roku 1945, obraz powrócił do Kalwarii. W 1968 r. obchodzono 300-lecie założenia Kalwarii Pacławskiej, na które przybył Metropolita Krakowski Karol Kardynał Wojtyła. Podczas uroczystości wygłosił kazanie i odprawił Mszę św. W 1982 odbyły się uroczystości jubileuszowe 100-nej rocznicy koronacji obrazu, podczas której odbyła się procesja z cudownym obrazem po Kalwarii.
źr. kalwaria.franciszkanie.pl
