Zalew nad Wisłokiem to jedno z najchętniej odwiedzanych miejsc przez mieszkańców Rzeszowa. Tuż przy nim znajduje się zapora, z której rozpościera się widok na malowniczą okolicę. Nie wszyscy znają jej historię, podobnie jak samego zbiornika wodnego, a jest ona naprawdę interesująca.
Kiedy i w jakim celu powstała zapora nad Wisłokiem?
W latach 70. XX wieku, w związku z rozbudową Rzeszowa na wschodnim brzegu Wisłoka powstał Most Karpacki, czyli popularna zapora. Na jej grzbiecie utworzono jezdnię, po której można poruszać się samochodami, jest tu także chodnik dla pieszych oraz rowerzystów. Obecnie zapora stanowi część Alei Powstańców Warszawy, czyli jednej z głównych ulic miasta. Została ona oddana do użytku w 1974 roku, a celem jej budowy było spiętrzenie wody na rzece, zapewnienie właściwej pracy ujęcia wody dla mieszkańców miasta, jak również pokazanie w pełni walorów turystycznych nad Wisłokiem. Tego typu budowla jest potrzebna, gdyż daje możliwość przetrwania fal kulminacyjnych w czasie powodzi i ograniczenia związanych z nią strat.
Zapora nad Wisłokiem w Rzeszowie – fotograf Paulina Reczek
Z zapory rozpościera się widok na dolinę rzeki, zalew, osiedle Nowe Miasto, Miasteczko Akademickie, możemy podziwiać też Pogórze Dynowskie i Strzyżowskie. W 2011 roku do użytku oddany został wydrążony pod nią tunel, który stał się połączeniem Lisiej Góry oraz Parku Kultury i Wypoczynku, czyli dwóch części bulwarów. Co ciekawe, inwestycję udało się wykonać bez potrzeby zatrzymywania nawet na chwilę ruchu na al. Powstańców Warszawy.
Na rzeszowskiej zaporze zlokalizowana jest Mała Elektrownia Wodna Wisłok o mocy 660 kW. Jej właścicielem jest warszawska spółka celowa firmy ESI, a oficjalne otwarcie miało miejsce w czerwcu 2012 roku. Szacuje się, że inwestycja kosztowała ok. 12 milionów złotych. Inwestor zobowiązał się do tego, aby razem z elektrownią powstała nowoczesna przepławka, czyli kanał o długości ponad 100 m, pozwalający rybom na swobodne migrowanie w dół i górę rzeki.
Historia i charakterystyka zalewu nad Wisłokiem
Zalew nad Wisłokiem, często określany mianem rzeszowskiego morza, powstał w wyniku budowy zapory. Miał on pełnić funkcję rekreacyjną oraz retencyjną. Zbiornik wodny ma wydłużony południkowo kształt, jego powierzchnia wynosi ok. 65 ha. Na terenie zalewu powstało wiele małych wysepek i płycizn, do czego przyczyniło się ciągłe nanoszenie mułu z górnego Wisłoka. Trzeba pamiętać, że zalew nad Wisłokiem jest częściowo objęty obszarem chronionym „Natura 2000”. Można tu znaleźć takie rośliny jak:
- trzcina,
- pałka wąskolistna i szerokolistna,
- skrzyp bagienny,
- szczaw lancetowaty,
- kosaciec żółty,
- moczarka kanadyjska,
- grążel żółty,
- grzybień biały,
- rzęsa wodna,
- żabieniec,
- rogatek.
Zbiornik jest też miejscem godów oraz rozrodu kilku gatunków żab, w tym moczarowych i trawnych. Można tu spotkać również lisy, kaczki krzyżówki, łabędzie, jaszczurki, traszki zwyczajne, kumaki nizinne, błotniarki (ślimaki wodne), pająki topiki oraz 28 gatunków ryb. To m.in.:
- liny,
- sumy,
- płocie,
- karasie,
- karpie,
- leszcze.
Obecnie po raz kolejny prowadzone są prace mające na celu odmulenie rzeszowskiego zalewu. Wymagało to m.in. przeniesienia prawnie chronionej roślinności. Do zamulania zbiornika dochodzi na skutek błędów konstruktorów zapory. Osoby odpowiedzialne za jej projekt nie uwzględniły tzw. dolnego spustu, który umożliwiałby spływanie mułu.
Zapora i zalew nad Wisłokiem jako atrakcje turystyczne
Nie da się ukryć, że zapora i zalew nad Wisłokiem są traktowane jako atrakcje turystyczne Rzeszowa. W sezonie letnim to miejsce jest chętnie odwiedzane przez mieszkańców miasta i osoby przyjezdne. Można tu popływać żaglówką lub na wodnym rowerze, wypić kawę w otoczeniu pięknej przyrody, a nawet zagrać w minigolfa z rodziną i znajomymi. Wzdłuż rzeki prowadzi ścieżka rowerowa, którą można dojechać do Rezerwatu Przyrody „Lisia Góra”, zajmującego powierzchnię wynoszącą ponad 8 ha. Znajdujący się po drugiej stronie zapory Park Kultury i Wypoczynku to doskonałe miejsce do uprawiania sportów i spacerów. Jest tutaj plac zabaw dla dzieci oraz scena, na której odbywają się imprezy i koncerty.
