Koszyk wielkanocny, zwany również święconką, jest nieodłącznym atrybutem Świąt Wielkanocnych. Pokarmy, które do niego wkładamy symbolizują przede wszystkim zdrowie, płodność, szczęście i dobrobyt. W Polsce tradycja świecenia pokarmów w Wielką Sobotę pojawiła się w XIV w.
Początkowo obrzęd ten odbywał się w domach, gdzie gospodynie do poświecenia przygotowywały wszystkie potrawy wielkanocne. Później zwyczaj przeniesiony został do Kościoła. Wiklinowy koszyczek, udekorowany gałązkami bukszpanu i wyłożony białą serwetą powinien obowiązkowo zawierać siedem produktów, które symbolizują treść chrześcijaństwa:
Chleb – symbolizuje ciało Chrystusa, który podczas Wielkiego Czwartku przemienił swoje ciało w chleb, częstując nim Apostołów podczas ostatniej wieczerzy. Symbolizuje Chrystusa jako chleb życia. Wkładamy go do koszyczka, aby zapewnić sobie dobrobyt i pomyślność.
Sól – jest symbolem oczyszczenia i prawdy. Chroni potrawy przed zepsuciem i dodaje smaku, odstrasza zło i siły nieczyste.
Jajko – jest symbolem życia i nowego początku. To symbol triumfu życia nad śmiercią, nadzieja na życie wieczne. Dzielenie się nim umacnia rodzinne więzi. Może być też malowane i zwie się pisanką. Jajka zdobiono w celach magicznych. W ludowych wierzeniach zwyczaj ten uważany był za jeden z warunków zapewnienia ciągłości świata.
W Polsce pierwsze malowane jaja pochodzą z X wieku.
Chrzan – oznaka ludzkiej siły i zdrowia, jest to białe warzywo korzenne. Jest symbolem przypominającym cierpienie Chrystusa podczas męki, ponieważ wyciska łzy z oczu.
Ser – symbol zgody pomiędzy człowiekiem a zwierzętami i przyrodą. Symbolizuje przyjaźń.
Wędlina, kiełbasa, szynka – symbolizują zdrowie i dostatek materialny bo nie każdy mógł sobie pozwolić na ten szczególny pokarm.
Babka wielkanocna – jest symbolem umiejętności i doskonałości. Rośnie na drożdżach, symbolizuje wzrastanie wiary, nadziei i miłości.
Ponadto w wielkanocnym koszyku znaleźć można:
Masło – symbolizuje zarówno gorycz, jak i słodycz po śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa.
Baranka – to znak Chrystusa, odwołuje się do zwycięstwa życia nad śmiercią. Oznacza pokorę i łagodność. Czerwona chorągiewka jest symbolem Chrystusa Zmartwychwstałego. To zwyciężenie zła i odkupienie grzeszników.
Kurczaczka – symbol nowego życia. Jego żółty kolor symbolizuje też wiosenne słoneczko.
Zajączka – znak odradzającej się przyrody, wiosny, ze względu na to, że lubi zieloną trawkę. Jest też symbolem płodności i życia.
Wodę – przedstawia Ducha Świętego który obmywa nas z win. Symbolizuje odrodzenie człowieka. Służy do psot w lany poniedziałek.
Bukszpan – jego zielony kolor jest symbolem nadziei. Ze względu na zielone liście które cały czas zachowują świeżość stał się symbolem wieczności i ciągłego odradzania się przyrody. Symbol świata, przyrody.
Autor: Paulina Szczepanik
Pracownik Muzeum Ziemi Leżajskiej
