W Pruchniku i okolicach funkcjonuje niespotykany nigdzie indziej w Polsce obrzęd związany z Wielkanocą. Od wielu lat kultywowało się tam zwyczaj wieszania i sądzenia Judasza. W Wielki Czwartek późnym wieczorem grupa mężczyzn wieszała na jednym z drzew w Rynku wielką kukłę Judasza zrobioną z worków i słomy.
Pierwsze wzmianki o zwyczaju wieszania i sądu Judasza w okolicach Pruchnika w źródłach pochodzą z XVIII wieku. Wywodząc się z rytuału niszczenia kukły uosabiającej śmierć i odchodzącą zimę, został przekształcony w symboliczne uśmiercenie zdrajcy, który wydał Chrystusa na śmierć. Ponieważ zwyczaj ten był przyczyną antyżydowskich ekscesów, w końcu XIX w. władze administracyjne zakazały urządzania tego typu widowisk. Mimo to zwyczaj był często praktykowany jeszcze w okresie międzywojennym, a także współcześnie w okolicach Jarosławia i Przeworska.
Punktualnie o północy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek niedaleko kościoła wieszało się na drzewie kukłę symbolizującą Judasza, zdrajcę Jezusa Chrystusa.
Wieszanie Judasza Podkarpacie fot. ME Rzeszów
Opublikowany przez Wirtualny skansen Środa, 1 kwietnia 2015
Kukłę tę wcześniej mieszkańcy szyli z worków i wypychali słomą. Pod drzewem, na którym wieszało się Judasza, układało się 30 drewnianych pałek symbolizujących 30 srebrników. Kukła pozostawała na drzewie do popołudnia. W Wielki Piątek o godzinie 15:00 Judasz był ściągany z drzewa i na 30 pałkach niesiony przed kościelną bramę. Tam odbywał się sąd. Sędzia ogłaszając wyrok mówił:
Judaszu sprzedałeś Chrystusa za trzydzieści srebrników i teraz za to otrzymasz trzydzieści pał.
Dalej kukła, bita kijami, włóczona była po ulicach miasteczka, przez pola w kierunku rzeki.
Wieszanie Judasza Pruchnik, 1983 fot. Tomasz Krzywicki Dalej kukła jest ciągana po miasteczku i w końcu podpalona i wrzucona do rzeki.
Opublikowany przez Wirtualny skansen Środa, 1 kwietnia 2015
Następnie szczątki kukły były palone i wrzucone do rzeki Mleczki.
podpalona kukła Judasza płynie wzdłuż rzeczki Mleczki Wieszanie Judasza Pruchnik fot. Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie A. Karczmarzewski
Opublikowany przez Wirtualny skansen Środa, 1 kwietnia 2015
Zwyczaj ten swoje korzenie ma w pogańskim obrzędzie topienia Marzanny, który – zwalczany przez duchowieństwo – został gdzieniegdzie schrystianizowany.
Fotogaleria tego zwyczaju dostępna jest na profilu Wirtualny Skansen:
https://www.facebook.com/1544717529144743/photos/?tab=album&album_id=1582897335326762
źr. Wirtualny Skansen, ME Rzeszów
